kontakt@ustjanowa.com.pl +48 504 446 671
Szlak kultury dworskiej – oznaczenie w terenie miejsc po dworach szlacheckich
Maj 26, 2020
0

Projekt będzie realizowany na terenie kilku miejscowości w Gminie Ustrzyki Dolne, w powiecie bieszczadzkim. Będą to następujące wsie: Równia, Ustjanowa Górna, Łobozew, Teleśnica Oszwarowa oraz Daszówka. To co łączy te miejscowości to historia związana z istnieniem dworów szlacheckich. W Równi istniał zabytkowy dwór z XVII w., który został rozebrany po II wojnie światowej, gdy miejscowość znalazła się w ZSRR. W Ustjanowej Górnej znajdował się dwór hrabiów Szemelowskich. Pozostała jedynie neogotycka murowana kaplica grobowa z dwór2przełomu XIX i XX w. We wsi Łobozew zachował się jako jedyny spośród tych miejscowości parterowy, murowany dwór Leszczyńskich z II połowy XIX w. wraz z otaczającym go parkiem podworskim. W miejscu dawnego dworu zachowały się liczne pozostałości po parku dworskim, wśród których na szczególną uwagę zasługują stare brzozy, klony, graby, świerki pospolite oraz pomnikowe lipy szerokolistne i dęby szypułkowe. W Teleśnicy Oszwarowej nie było dworu. Był natomiast dwór w nieistniejącej już wsi Sokole. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z końca XIX stulecia podaje, iż Sokole było wioską w powiecie liskim położoną wśród gór, na prawym brzegu Sanu w zwartej kotlinie potoku, ścieśnionej od północy stokami Stożka (688 m), od wschodu i południa wzgórzami (559 i 578 m). W owym czasie (ok. 1890 r.) licząca 34 domy osada posiadała dwa folwarki i karczmę, od płd. graniczyła z Chrewtem, od wsch. Z Paniszczewem, od zachodu z Horodkiem, a na płn. z Teleśnicą Sanną. Przed kilkudziesięciu laty Sokole było znaną w Bieszczadach wsią letniskową. Ks. Edmund Słuszkiewicz w swoim „Przewodniku po Sanoku i ziemi sanockiej” tak pisał: „Nad górnym Sanem (430 m n.p.m.) w pow. Lesko znajduje się wieś Sokole. Śliczne położenie pośród lasów szpilkowych i liściastych, bliskość rzeki, czyste zdrowe powietrze uczyniły z tej uroczej wsi miejscowość letniskową. Pałacyk w pięknym, dużym parku tuż nad Sanem, komfortowo urządzony, wyposażony w urządzenia sportowe jest przystanią i wygodnym miejscem wypoczynku dla ludzi szukających wytchnienia i zdrowia. Stacja kolejowa Ustjanowa: stąd 14 km końmi.” Wieś została wyludniona po II wojnie światowej, a dwór znalazł się pod wodą Jeziora Solińskiego. Wieś Daszówka również posiadał dwór. Dwór i folwark należały do Mieczysława Lityńskiego. Później przeszły w ręce rodziny żydowskiej, którą hitlerowcy zamordowali po zajęciu wsi, a dwór spalili. W 1921 r. wieś liczyła 437 mieszkańców. Drewniana cerkiew z 1835 r. została rozebrana w latach 70. Po II wojnie światowej Daszówka znalazła się w granicach ZSRR. W 1951 r. wróciła do Polski zupełnie wyludniona.

Pierwszy Dwór w Ustjanowej Górnej powstał już w XVI w. Brak jednak danych o jego wyglądzie i wielkości. Kolejny zbudowano w wieku XVIII. Krzysztof Wolski (K. Wolski, Ustianowa (maszynopis) opisuje tę szlachecką siedzibę następująco: „W Ustjanowej znajdował się wygodny dwór drewniany z gankiem wspartym na dwóch drewnianych kolumnach, stawiany jeszcze z końcem XVIII wieku przez Brześciańskich. Dwór zewnątrz i wewnątrz był tynkowany, miał sufity z podsibitką a w jednym pokoju powałę podbitą płótnem, pociągniętym kredą. Odbiegało to już od wcześniejszych zwyczajów pozostawiania odkrytych belkowań, bez pobielania. Piece we dworze były kamyczkowe, okrągłe, tak jak to było modne w XVIII wieku. Też stosownie do tej mody były tam drzwi oszklone. Kominy oczywiście wywiedzione na dach. Budynek był kryty gontami”. Opisywany wyżej budynek naniesiony został na mapę katastralną w roku 1852, co pozwala na dokładną jego lokalizację. Przy dworze istniały zabudowania gospodarskie, stajnie, spichlerz, wozownia, stodoły. Na północ od dworu duży staw oddzielał go od rozległego, pięknego parku. Ok. roku 1900 budynek dworu został gruntownie wyremontowany. dwór3W takiej postaci przetrwał do I wojny światowej, kiedy to został w znacznym stopniu zniszczony. Jego odbudowa po wojnie trwała kilka lat. Zmiana granic w latach 1939 – 1951 i przesiedlenia ludności są przyczyną trudności w określeniu kiedy dokładnie budynki dworskie oraz zaplecze gospodarskie zostały zniszczone. Jednak już po przekazaniu tych terenów w listopadzie 1951 administracji polskiej, obiektów dworskich w Ustjanowej nie było. Wnioskuje się więc, że zostały zniszczone albo rozebrane  prawdopodobnie latem 1951. Do czasów współczesnych zachowały się jedynie ślady fundamentów dworu i czworaków oraz kilka drzew w parku i sadzie.

Historie dworów, rys historyczny miejscowości oraz inne miejsca opisywać będą tablice informacyjne, które za zgodą właścicieli nieruchomości zostaną zamontowane w najlepszych do tego miejscach. Będą to tereny przy kościołach, za zgodą rad parafialnych lub przy świetlicach wiejskich, za zgodą Gminy Ustrzyki Dolne. Chodzi o to żeby tablice były dostępne do jak największej liczby turystów. Do tego powstanie ulotka-folder opisujący szlak turystyczny, z mapką dojazdu, ze zdjęciami i informacjami historycznymi o dworach i o miejscowościach. Jest to bardzo potrzebne zarówno dla samych mieszkańców, którzy będą mogli poznać historię swojej miejscowości oraz dla turystów, którzy poszukują takich informacji.

Projekt realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego.

podkarpackie